Inleiding
We realiseren ons maar al te goed dat we in onzekere tijden leven. De nasleep –of misschien weer opleving- van corona is nog niet voorbij, de kurkdroge zomer maakt de noodzaak van klimaatadaptatie letterlijk zichtbaar en er is oorlog in Europa met als gevolg de pan uit rijzende energiekosten voor inwoners, maatschappelijke instellingen, bedrijven en sportclubs en een ongekend hoge inflatie en koopkrachtdaling. Voor het eerst sinds tijden hebben we bovendien geen sluitende begroting. 2026 laat een tekort zien van € 3,4 miljoen.
Tegelijkertijd gaat het in deze turbulente tijden in heel veel opzichten goed met onze stad. Nijmegen is nog altijd een aangename groene woonstad, het aantal inwoners en bedrijven, de werkgelegenheid en het gebruik van duurzame energie groeien en werkloosheid en ook armoede namen de afgelopen jaren af. Mensen zijn over het algemeen positief over hun wijk en buurt en bereid om iets voor een ander te doen. Bovendien zijn de financiële vooruitzichten voor de jaren 2023 tot en met 2025 in onze begroting positief. Die bieden ons ruimte om, zeker de eerste jaren, veel extra te investeren en te realiseren, bovenop alle projecten en activiteiten die we al aan het doen waren. In het coalitieakkoord staan dan ook hoge ambities om onze stad op vele gebieden nog mooier, duurzamer, aantrekkelijker, beter bereikbaar en veerkrachtiger te maken en dat veel meer in samenwerking en samenspraak met onze inwoners en ondernemers te doen. We investeren flink in onze stad. Maar hierbij hoort ook vooruitkijken. Dat is essentieel om ook op de lange termijn te kunnen blijven investeren in een veerkrachtig en aantrekkelijk Nijmegen.
In deze begroting maken we de eerste slag naar de uitvoering van deze ambities. U kunt de komende maanden onder andere plannen verwachten voor de inzet van het Woonfonds van € 10 miljoen, de upgrade voor Waalhalla en de inzet van de € 80 miljoen die we uit het Mobiliteitsfonds gekregen hebben. Dit najaar leggen we ook ons beleid voor participatie in het ruimtelijk domein aan uw raad voor. Via Mijnwijkplan gaan we heel transparant communiceren over ruimtelijke projecten in de stad. We bouwen het project energiefixers uit en starten met het betrekken van bewoners bij de vervangingsgolf in de openbare ruimte.
We werken zo veel mogelijk in samenhang aan onze ambities. Dan bereiken we het best mogelijke resultaat voor onze inwoners en voor de stad. We grijpen alle kansen aan om Nijmegen duurzamer te maken, groener en beter aangepast aan het veranderende klimaat, ontmoeten en bewegen te stimuleren en de stad inclusiever te maken.
De gevolgen van de hoge inflatie raken echter ook ons en onze inwoners en bedrijven. Armoede en financiële problemen zijn voor steeds meer Nijmegenaren een reëel risico. In het sociaal domein geven we dan ook prioriteit aan uitvoering; mensen die problemen hebben, goed helpen, dichtbij huis, in de wijk waar ze wonen. En snel als dat nodig is, zoals bij de opvang van Oekraïense vluchtelingen dit jaar en eerder de ondersteuning voor ondernemers vanwege corona. Ook het verruimen van onze regelingen voor armoedebestrijding en extra inzet op schuldhulp zijn daarvoor in deze tijden, waarin de bestaanszekerheid voor veel mensen afneemt, belangrijk.
Bij onze eigen uitgaven en investeringen moeten we ook rekening houden met forse kostenstijgingen. In het coalitieakkoord hebben we daar een bedrag voor opgenomen. Dit blijkt niet voldoende te zijn, in deze begroting stellen we daarom een aanvulling voor. Verder hebben we het indexeringspercentage in deze begroting gebaseerd op recentere cijfers dan anders, zodat we de hogere prijsstijgingen voor 2023 alvast zo goed mogelijk verwerken.
Zorgkosten hebben de afgelopen jaren niet alleen landelijk maar ook op gemeenteniveau een grote impact op de begroting en de jaarrekening gehad. Lastig daarbij is de aanhoudende onduidelijkheid over rijksbijdragen en het feit dat wij maar beperkte directe invloed op de kosten hebben. In onze begrotingssystematiek zijn wij afhankelijk van prognoses, gebaseerd op realisatiecijfers. Komend jaar willen wij onderzoeken of het mogelijk is om de methodiek van prognosticeren te verbeteren.
Bij al onze ambities gaan we naast financiële, zeker ook andere grote uitdagingen tegenkomen. De stad bereikbaar houden bijvoorbeeld, tijdens de grote ingrepen in het Stationsgebied en Winkelsteeg. Ook de krappe arbeidsmarkt, niet alleen bij ons, maar ook bij de organisaties en bedrijven die we subsidiëren of contracteren, maakt dat we –zeker in het ruimtelijk domein- slim moeten prioriteren en niet alles tegelijk kunnen doen. Dat neemt niet weg dat we op vol vermogen doorgaan met de bouw van 10.000 woningen, meer bomen, groen en laadpalen in de stad, de grote stedelijke ontwikkelingsprojecten en gebouwen verduurzamen en aardgasvrij maken. We gaan stappen zetten om Dukenburg een impuls te geven, een nieuw zwembad te bouwen, de schouwburg te renoveren en nog veel meer.
We investeren dus veel in de stad, zodat Nijmegen gezond, sociaal en duurzaam verder kan groeien zodat iedereen mee kan blijven doen en onze stad aantrekkelijk blijft voor inwoners, bedrijven, instellingen en bezoekers. Daarbij hebben we oog voor de wereld om ons heen, de mogelijkheden op de korte termijn en de onzekerheden op de langere termijn. Zoals gezegd is het financiële perspectief voor 2026 en daarna onzeker. Die financiële onzekerheid wordt voor een groot deel veroorzaakt doordat het Rijk in 2026 minder middelen aan gemeenten beschikbaar stelt dan de jaren daarvoor. Op Prinsjesdag heeft het kabinet dit slechts deels en alleen incidenteel voor 2026 gerepareerd. Een structurele oplossing blijft uit. In deze begroting hebben we niet voorgesorteerd op extra middelen van het Rijk, maar we hebben ook niet het tekort volledig opgelost. We gaan ons eerst inzetten om goede en heldere afspraken met het Rijk te maken.